همه کسب و کارهایی که فعالیت اقتصادی خود را آغاز می‌کنند، باید صورت‌های مالی دقیق و مناسبی داشته باشند. این صورت‌های مالی با استفاده از اصول حسابداری تهیه و تنظیم می‌شوند؛ اما این اصول کدامند و چه اهمیتی دارند؟ باید گفت که بدون یادگیری این اصول، عملا علم حسابداری را یاد نخواهید گرفت. درواقع این اصول و قوانین، دروازه ورود شما به علم حسابداری خواهند بود. یادگیری این اصول برای همه حسابداران مبتدی و حرفه‌ای ضروری است. اگر شما هم مایل به کسب اطلاعات در مورد این اصول و کارکرد آن‌ها هستید خواندن این مقاله را از دست ندهید.
هر علمی یک سری مقررات و اصول دارد که به عنوان پایه و اساس آن شناخته می‌شوند. علم حسابداری هم از این قاعده مستثنی نبوده و دارای اصولی پذیرفته شده است. به همین خاطر، کلیه حساب‌ها و صورت‌های مالی باید از این اصول و مقررات پیروی کنند.یکی از رایج‌ترین اصول پذیرفته شده در جهان، استاندارد بین المللی گزارشگری مالی انگلستان (GAAP) است. در حال حاضر هیچ قانونی برای اجرای این استانداردها وجود ندارد؛ اما با این حال، چارچوب‌هایی وجود دارند که استاندارد بودن این اصول را تعیین می‌کنند.
معرفی ۴ اصل متداول در اصول حسابداری
۴ اصل مهم حسابداری عبارتند از:
- اصل تحقق درآمد (Revenue principle)
- اصل بهای تمام شده (cost principle)
- اصل افشای کامل (Full Disclosure Principle)
- اصل تطابق درآمد (matching principle)
بعد از آشنایی با مفهوم قواعد حسابداری، بهتر است نگاهی هم به تعاریف این ۴ اصول داشته باشیم.
1. معرفی اصل تحقق درآمد (Revenue principle)
درآمد باید هنگامی که کسب می‌شود ثبت شود و نه قبل از آن. به عبارت دیگر، قانون کلی برای شناخت درآمد، قابل اندازه‌گیری بودن و قابل اتکا بودن آن است. با توجه به اصل تحقق درآمد، شناسایی درآمد در زمان دریافت وجه صورت نمی‌گیرد، بلکه به محض تحقق انجام می‌شود. درواقع برای ثبت درآمد باید سه شرط زیر وجود داشته باشد:
۱. میزان درآمد باید معقول و قابل اندازه‌گیری باشد.
۲. قابلیت وصول آن مطمئن و معقول باشد.
۳. تمامی فعالیت‌های مربوط به تحصیل درآمد کامل شده باشند.
2. معرفی اصل بهای تمام شده (cost principle)
کلیه مبادلات طبق اصل بهای تمام شده در تاریخ وقوع به‌عنوان بهای تمام شده در دفاتر ثبت می‌شوند. منظور از بهای تمام‌شده، ارزش مبادله نقدی دارایی در تاریخ تحصیل آن است. طبق این اصول، بدهی‌ها هم معادل وجه نقد جاری مبادله، مورد اندازه‌گیری قرار گرفته و ثبت می‌شوند. اگر دارایی واحد تجاری از طریق مبادلات غیر پولی تحصیل شود، ارزش متعارف آن با ارزش متعارف دارایی مشابه در بازار در زمان انتقال مالکیت برابر است. درواقع برای ثبت در دفتر، بهای تمام شده تاریخی در ترازنامه ثبت می‌شود نه ارزش روز آن دارایی.
به‌طور کلی در این اصل، ارزش دارایی در طول سالیان متوالی مورد توجه قرار نمی‌گیرد. همچنین توجهی به ارزش پول در گذر زمان نخواهد شد. با این حال اصل بهای تمام‌شده، واقعی و قابل اتکا بوده و قابلیت ردیابی دارد. از طرف دیگر، نشان‌‌دهنده ارزش متعارف دارایی در زمان تحصیل است.
3. معرفی اصل افشای کامل (Full Disclosure Principle)
اصل افشای کامل روی افشای اطلاعات با اهمیت مربوط به واحد تجاری تاکید دارد. به‌این معنی که کلیه رویدادها و وقایع مهم واحدهای تجاری، باید به‌صورت مناسب و کامل افشا شوند. این اطلاعات می‌تواند به‌صورت یادداشت‌ها و ضمائم باشد که حاوی گزارشاتی از عملکرد مالی واحد تجاری است. البته این اصل به معنای افشای کامل هر چیزی نیست، بلکه باید هزینه تهیه و افشاء و همچنین مربوط بودن آن، مورد توجه قرار گیرد.
4. معرفی اصل تطابق درآمد (matching principle)
یکی دیگر از اصول حسابداری، اصل تطابق درآمد است. طبق این اصل، هزینه‌های انجام شده باید به حساب دوره‌ای که درآمد در آن تحصیل شده منظور شوند. به این ترتیب سود در هر دوره، تفاوت بین درآمدهای تحصیل شده و هزینه‌های تحمیل شده را نشان می‌دهد. در این اصل، هزینه‌هایی که در دوره جاری انجام می‌شوند به‌عنوان دارایی در صورت‌های مالی ثبت می‌شوند. به‌طور کلی، این اصل می‌گوید که هزینه‌های متحمل شده و درآمدهای تحصیل شده باید در همان دوره شناسایی و ثبت شوند.
برای شناخت هزینه‌ها ۴ مبانی مختلف وجود دارد که در ادامه با آن‌ها آشنا می‌شوید:
✅ تخصیص منطقی
وقتی انتفاع از یک دارایی بیش از یک دوره مالی زمان ببرد و ارتباط منطقی و مستقیم با رویدادهای درآمد و هزینه نداشته باشد، باید بهای تمام‌شده دوره‌های مالی به روش منطقی یا سیستماتیک سرشکن شوند.
✅ ارتباط مستقیم بین درآمد و هزینه
بعضی از هزینه‌ها رابطه مستقیمی با درآمد شناسایی شده در یک دوره مالی دارند. به همین دلیل به محض تحقق درآمد، دارایی‌هایی که مصرف شده‌اند به‌عنوان هزینه شناسایی می‌شوند.
✅ شناخت بلادرنگ
وقتی بین درآمد و هزینه ارتباط خاصی وجود نداشته باشد، کل مخارج متحمل شده، بلادرنگ به‌عنوان هزینه دوره شناسایی می‌شود.
✅ هزینه بدون منافع جاری
این نوع هزینه‌ها و تعیین آن‌ها در دوره‌های مختلف غیرممکن است. به همین دلیل انتظار منافع جاری و آتی برای آن‌ها غیرقابل تصور است.